Mở cửa thị trường sẽ tạo động lực phát triển

[Thời báo Kinh tế Sài Gòn- 29/09/2011] Trong cuộc trao đổi với TBKTSG, ông Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), cho rằng để vận hành thị trường xăng dầu theo hướng cạnh tranh, Nhà nước cần sớm cho doanh nghiệp nước ngoài và tư nhân tham gia.

Ông Thành nói:

- Việc cho các doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân tham gia kinh doanh xăng dầu sẽ giúp phá thế độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước trong nhiều năm nay. Các doanh nghiệp nắm giữ thị phần chi phối quá lâu là nguyên nhân khiến thị trường xăng dầu bất ổn và khó kiểm soát như hiện nay.

Nhiều thành phần tham gia kinh doanh xăng dầu thì giá sẽ được điều tiết tốt hơn. Khi có nhiều đầu mối nhập khẩu, lượng hàng hóa sẽ ổn định hơn, với những tính toán mang tính cạnh tranh của doanh nghiệp, giá nhập khẩu xăng dầu sẽ gần với giá thế giới hơn, khi đó người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi.

TBKTSG: Theo ông, vì sao đây là thời điểm thuận lợi để mở cửa thị trường xăng dầu?

- Một thị trường cạnh tranh không có nghĩa là có nhiều doanh nghiệp tham gia. Thực tế dù chúng ta đang có 11 đầu mối nhập khẩu xăng dầu nhưng thị trường vẫn không có tính cạnh tranh thật sự. Các đầu mối kinh doanh xăng dầu đang hoạt động theo một “liên kết” khá chặt chẽ, khi tăng giá thì cùng tăng ở một mức giá và giảm thì cùng giảm là không ổn. Vì vậy, việc mở cửa thị trường chỉ là công cụ còn mục tiêu hướng tới vẫn là tạo ra môi trường cạnh tranh.

Chúng ta cần đặt vấn đề có nên tiếp tục trợ cấp cho các doanh nghiệp xăng dầu hay không?

Để tăng khả năng cạnh tranh quốc gia, chúng ta buộc phải hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong ngành năng lượng trong đó có điện, xăng dầu. Vấn đề là Việt Nam ngày càng hội nhập sâu hơn, nhưng chính sách đang áp dụng vẫn còn nhiều bất cập.

Khi được Nhà nước bao cấp như vậy, các doanh nghiệp nước ngoài vào đầu tư ở Việt Nam đều chủ yếu muốn tận dụng những ưu đãi về giá năng lượng để đưa vào những công nghệ lạc hậu, tiêu hao nhiều nhiên liệu. Vì vậy đây là thời điểm mà Nhà nước nên xem xét dừng những hỗ trợ này để giúp nền kinh tế phát triển bền vững hơn.

Tóm lại, mở cửa thị trường, xóa bỏ bao cấp không chỉ tốt cho ngành xăng dầu mà còn là động lực tốt cho việc phát triển và thu hút đầu tư nước ngoài.

TBKTSG: Nhưng những đầu mối nhập khẩu kinh doanh xăng dầu thường viện cớ “đây là mặt hàng chiến lược, nhạy cảm” để trì hoãn việc mở cửa thị trường?

- Các doanh nghiệp nhà nước luôn cho rằng ngành hàng của mình giữ vị trí quan trọng và không thể thay thế trong nền kinh tế. Điều này thể hiện sự e dè của giới làm chính sách cũng như việc chưa bao giờ hiểu thấu đáo sức mạnh thật sự của thị trường như là lực lượng tạo nên sức mạnh của quốc gia thay vì sợ thị trường sẽ phá hủy cấu trúc cũ.

Tôi cho rằng điều này thuộc về tư duy của các cơ quan quản lý nhà nước. Việc cố nắm giữ quyền lực lượng thị trường là sai lầm, bởi thực tế lực lượng thị trường không đi ngược lại an ninh và lợi ích của quốc gia.

Mô hình mở cửa thị trường viễn thông là một ví dụ sinh động cho việc mở cửa thị trường nhưng vẫn mang tính cạnh tranh cao. Trước khi xuất hiện Viettel, Vinaphone và MobiFone đã thống lĩnh thị trường và giá cước viễn thông luôn ở mức cao. Hiện tại cuộc đua về giá vẫn chưa đến hồi kết, nhưng rõ ràng là người tiêu dùng được lợi khi các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau.

TBKTSG: Mở cửa thị trường, phải đi đôi với nâng cao năng lực kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước, nhằm tránh “đổ vỡ”. Nhưng hầu như các doanh nghiệp vẫn chưa chú trọng đến vấn đề này?

- Đây là điều cần thiết, để tồn tại trong môi trường cạnh tranh, doanh nghiệp buộc phải nâng cao năng lực quản trị. Cụ thể, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải có khả năng dự báo giá thế giới, điều tiết được giá cả trong nước tiệm cận với giá thế giới. Vì vậy, mở cửa thị trường chính là động lực để doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị. Khi còn hưởng độc quyền, doanh nghiệp ít quan tâm đến khai thác các cơ hội kinh doanh mà chủ yếu dựa trên lợi thế sẵn có.

Có thể các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị lỗ về mặt tài chính nhưng không hàm ý lỗ về mặt kinh tế. Lỗ về kinh tế phải xét trên khía cạnh một thương vụ, một mặt hàng nào đó có mang lại hiệu quả cho toàn cục hay không? Khi doanh nghiệp không có sức ép về cạnh tranh, chắc chắn việc nâng cao năng lực điều hành sẽ trì trệ. Và chính người dân phải gánh chịu hậu quả từ việc kinh doanh lỗ lã của các doanh nghiệp này.

Tôi đơn cử, trong ngành xăng dầu, doanh nghiệp có thể tham gia thị trường giao sau (futures market) để chốt giá xăng dầu vào một thời điểm nhập khẩu để có thể bình ổn được giá xăng dầu trong nước, nếu giá tăng cao trong tương lai. Nhưng khi xóa bỏ độc quyền, mỗi doanh nghiệp phải tự cạnh tranh và chịu trách nhiệm với đồng vốn của mình. Khi cùng áp dụng các nghiệp vụ phái sinh để kinh doanh, doanh nghiệp buộc phải cạnh tranh nhau, dự báo tốt hơn để nhập về những lô hàng có giá tốt ở những thời điểm khác nhau. Đó là minh chứng rõ nét nhất cho thấy mở cửa thị trường là điều hoàn toàn đúng đắn.

Mở cửa thị trường, ngành xăng dầu bị thao túng bởi các doanh nghiệp nước ngoài là khả năng có thể xảy ra. Nhưng không nên vì lý do này mà chúng ta giữ mãi sự méo mó của thị trường. Khi mở cửa, mỗi doanh nghiệp buộc phải cạnh tranh mới có thể đo lường được năng lực mình tới đâu và tạo động lực cho phát triển.

Nguồn: [Thời báo Kinh tế Sài Gòn- 29/09/2011], Mở cửa thị trường sẽ tạo động lực phát triển, Link khác: http://vepr.org.vn/533/news-detail/433930/cap-nhat-tin-kinh-te-chinh-sach/mo-cua-thi-truong-se-tao-dong-luc-phat-trien.htm