Trong thời kỳ mà CNTB hứng chịu nhiều cuộc tấn công sai lầm, Giải thoát CNTB khỏi các nhà tư bản đưa ra một lời tựa hứa hẹn nhất có thể tưởng tượng được: “CNTB, hay chính xác hơn, hệ thống thị trường tự do, là cách hiệu quả nhất để tổ chức sản xuất và phân phối mà loài người đã tìm ra”. Các tác giả - Raghuram Rajan (hiện là nhà kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế) và Luigi Zingales (Trường Cao học Kinh doanh của Đại học Chicago) - cũng công nhận rằng CNTB bị đổ lỗi cho một loạt các tệ nạn, cả bởi những người không hiểu gì về nó và những người ủ mưu để đổ lỗi hoặc thâu tóm bộ máy chính trị vì lợi ích cá nhân họ.

Theo quan sát của các tác giả, CNTB thường được coi là vật tế thần mỗi khi sụt giảm kinh tế bởi “các hình thức của CNTB diễn ra ở các quốc gia hầu hết đều khác xa với hình thức lý tưởng của nó. Chúng là những phiên bản bị bóp méo mà trong đó các nhóm lợi ích ngăn cản, khiến quá trình cạnh tranh không thể thực hiện vai trò lành mạnh, tự nhiên của nó. Nhiều cáo buộc chống lại CNTB ... liên quan đến các hệ thống thất bại, không có tính cạnh tranh hơn là một hệ thống doanh nghiệp tự do thực sự."

Rajan và Zingales lập luận rằng một khi chính phủ đã bị hạn chế xâm phạm các quyền tài sản và các thể chế của CNTB bắt đầu phát triển, thì mối đe dọa lớn nhất đối với hệ thống đến từ những chủ thể đã có quyền lực kinh tế (“hãng đã tồn tại trước trong ngành” (incumbent)). Họ không hứng thú với việc thúc đẩy cạnh tranh, vốn có thể làm suy giảm vị trí thống trị thị trường của họ, mà họ sử dụng các lợi ích tập trung để thao túng luật lệ theo hướng có lợi cho họ. Đó chính là những nhà tư bản gây nguy hại mà CNTB cần tránh khỏi.

Các nhà sản xuất thống trị trong nước sử dụng sức mạnh của mình để tạo ra các chính sách bảo hộ nhằm kiểm soát cạnh tranh, đặc biệt là từ các đối thủ nước ngoài, những người có rất ít quyền lực chính trị trong nước. Đây là lý do tại sao các tác giả nhấn mạnh thương mại quốc tế tự do đóng vai trò như một ràng buộc đối với các quy định hạn chế không hiệu quả của chính phủ nhằm bảo hộ các nhà sản xuất lâu năm trong nước. Vấn đề này đặc biệt rắc rối trong các cuộc suy thoái, khi những nhà sản xuất đang trong ngành lợi dụng sự tức giận đối với suy giảm kinh tế để đạt được bảo hộ thông qua luật pháp và quy định, điều mà có thể kéo dài nhiều năm sau khi cuộc khủng hoảng chấm dứt. (Lập luận dai dẳng này gợi nhớ đến tác phẩm Cuộc khủng hoảng và Levianthan của tác giả Robert Higgs, và sự vắng mặt của nó trong phần thư mục của cuốn sách này là điều tôi không hiểu nổi).

Các tác giả nhấn mạnh rằng điều quan trọng hơn là ngăn cản những doanh nghiệp xuất hiện trước trong ngành không đóng băng các thể chế và đổi mới, đặc biệt là trong một hệ thống tài chính kém phát triển; sự hạn chế tiếp cận tín dụng là rào cản chung nhất đối với gia nhập và cạnh tranh trong ngành.

Hơn nữa, việc làm suy yếu khả năng tiếp cận vốn của các đối thủ tiềm năng thông qua cản trở sự phát triển của các thể chế cần thiết cho các thị trường mua bán ngoài là dễ dàng hơn so với vận động các hàng rào bảo hộ trực quan vốn rất khó biện minh trong bối cảnh thương mại tự do.

Rajan và Zingales sử dụng nhiều ví dụ để minh họa cho tầm quan trọng của sự cạnh tranh bên ngoài, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính. Các ví dụ này bao gồm từ sự gỡ bỏ của các hạn chế ngân hàng và sự phát triển của thị trường quản lý điều hành doanh nghiệp ở Mỹ đến vai trò của bản vị vàng và sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods trong thương mại và tài chính quốc tế. Ngoài ra còn nhiều ví dụ từ các quốc gia và thời đại khác, chẳng hạn như sự suy yếu của Ủy ban Trái phiếu Nhật Bản và sự hủy diệt của hội Hiệp sĩ Đền thánh (The Knights Templar).

Thật không may, khi các tác giả chuyển hướng từ những đóng góp hữu ích về tầm quan trọng của cạnh tranh tự do trong sản phẩm và trên thị trường tài chính sang những đề xuất để bảo vệ CNTB khỏi bị lạm dụng chính trị, họ dường như bị mất phương hướng. Các chính sách được đề xuất trải dài từ việc bổ sung mạng lưới an toàn của chính phủ đến thuế thừa kế nặng hơn và thay thế thuế tài sản bằng thuế thu nhập. Họ không nhận ra bản thân những đề xuất này đã làm xói mòn các quyền sở hữu giúp hình thành cơ sở cần thiết cho CNTB.

Hơn nữa, các đề xuất này không nhất quán với phân tích của họ. Ví dụ, nếu có một nhóm đang thống lĩnh, họ cũng kiểm soát hầu hết các tài sản và kiểm soát sự cạnh tranh chính trị trong một quốc gia, làm thế nào nước đó có thể chuyển đổi thành công từ thuế thu nhập sang thuế tài sản và áp đặt thuế thừa kế cao hơn, vì những thay đổi sẽ trực tiếp ảnh hưởng vào nhóm đang thống lĩnh đó?

Tác phẩm Giải thoát CNTB khỏi các nhà tư bản có giá trị nhất định vì công nhận tầm quan trọng của thương mại tự do, đặc biệt là cạnh tranh mở trên thị trường tài chính, không chỉ vì lợi ích trực tiếp mà thương mại tự do và cạnh tranh mở mang lại, mà còn ở việc chúng làm giảm khả năng của chính phủ trong việc bảo vệ những nhóm lợi ích xuất hiện từ trước chống lại những người gia nhập mới tiềm năng và những nhà đổi mới có thể đe dọa lợi ích của họ. Giá trị của cuốn sách còn nằm ở việc nó cung cấp nhiều dẫn chứng và ví dụ trong nước cũng như quốc tế. Tuy nhiên, thật không may cuốn sách đã phóng đại quá mức vai trò của chính phủ cần thiết để phát triển thị trường tài chính, và những đề xuất đưa ra nhằm cứu vãn CNTB còn để lại nhiều nghi ngại.

Tuy nhiên những khuyết điểm đó không ngăn cuốn sách này đứng đầu trong số những “đóng góp” gần đây nhất cho việc tìm hiểu và phân tích CNTB.