Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 2: Tính tất yếu của lịch sử (Phần 4)

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 2: Tính tất yếu của lịch sử (Phần 3)

Đường ranh giới giữa tự do và các định luật nhân quả cần phải xác đinh là một vấn đề trọng yếu của thực hành.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 2: Tính tất yếu của lịch sử (Phần 2)

Chương 2 phê phán mạnh mẽ chủ nghĩa tất định lịch sử, khẳng định việc coi mọi biến cố là tất yếu chỉ dẫn tới sự biện minh nguy hiểm cho bạo lực và sai lầm.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 2: Tính tất yếu của lịch sử

Chương 2 phê phán mạnh mẽ chủ nghĩa tất định lịch sử, khẳng định việc coi mọi biến cố là tất yếu chỉ dẫn tới sự biện minh nguy hiểm cho bạo lực và sai lầm.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 7 + 8)

Phần này của Isaiah Berlin bàn về mặt trái của chủ nghĩa duy lí khi các chính sách bác ái và khoa học “chữa trị” con người lại có nguy cơ thu hẹp tự do, phẩm giá và khả năng tự định hướng của cá nhân.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 6)

Sự thù địch ngày càng gia tăng của các xã hội hiện đại đối với tính tò mò vô tư, nghệ thuật và tư duy độc lập, khi mọi giá trị bị quy giản thành vấn đề kĩ thuật nhằm bảo đảm ổn định và “hòa hợp” xã hội.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 5)

Thế kỉ 20 lần đầu tiên phủ nhận tính chính đáng của chính những câu hỏi nền tảng về chân lí, giá trị và đời sống con người. Theo Berlin, đó là một sự đoạn tuyệt nguy hiểm với toàn bộ truyền thống tư tưởng trước đó.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 4)

Chủ nghĩa nhân bản–tự do chuyển hóa thành các hình thức tổ chức cách mạng tập quyền, coi việc hi sinh tự do cá nhân là cần thiết cho mục tiêu lịch sử.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 3)

Bề ngoài thế kỉ 20 tưởng như nối tiếp trực tiếp chủ nghĩa Khai minh thế kỉ 19, nhưng thực chất các tiền đề duy lí chung của tự do, bảo thủ và xã hội chủ nghĩa đang âm thầm bị bào mòn.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 2)

Thế kỉ 19, dù chia rẽ sâu sắc, vẫn chia sẻ niềm tin chung vào lí trí và năng lực đạo đức của con người để giải quyết các vấn đề cá nhân và xã hội.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Chương 1: Các ý tưởng chính trị trong thế kỉ 20 (Phần 1)

Berlin khẳng định rằng lịch sử và tư tưởng không thể thuần túy “khách quan”, vì mọi hiểu biết đều đi qua các khuôn mẫu, phạm trù và cách nhìn đặc thù của từng thời đại.

Tất định luận và tự do lựa chọn - Lời giới thiệu: Isaiah Berlin - Tiểu sử và tác phẩm

Isaiah Berlin sinh năm 1909 trong một gia đình Do Thái tầng lớp trung lưu tại Riga (Latvia). Năm 1930, Isaiah Berlin trở thành người Do Thái đầu tiên nhận học bổng của Đại học Oxford Fellow at All Souls College (Oxford). Sau khi tốt nghiệp, Berlin tiếp tục nghiên ...

[Nhập môn chủ nghĩa tự do cổ điển] Lời giới thiệu

Eamonn Butler là giám đốc Viện Adam Smith, một viện nghiên cứu chính sách hàng đầu.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 4: Chủ nghĩa xã hội và khoa học (Phần 5)

Các câu trả lời tương ứng cho ba câu hỏi mà chúng ta đặt ra không phụ thuộc vào những xét đoán giá trị cụ thể nào, trừ câu trả lời cho câu hỏi đầu tiên, tại đó các giá trị nhất định (chẳng hạn tự do và trách nhiệm ...

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 4: Chủ nghĩa xã hội và khoa học (Phần 4)

Việc thuyết phục những người theo CNXH rằng hoạch định tập trung là phi hiệu quả tốn rất nhiều thời gian.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 4: Chủ nghĩa xã hội và khoa học (Phần 3)

Nhiệm vụ [xem xét lại các giá trị đạo đức là nhiệm vụ mang tính cá nhân, và tiến bộ về mặt đạo đức đạt được trong một số cộng đồng là nhờ các thành viên của các cộng đồng đó áp dụng những quy tắc có khả năng bảo ...

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 4: Chủ nghĩa xã hội và khoa học (Phần 2)

Vậy bây giờ cho phép tôi đóng vai nhà mô phạm.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 4: Chủ nghĩa xã hội và khoa học (Phần 1)

Chủ nghĩa xã hội (CNXH) có quan hệ với khoa học trên nhiều khía cạnh. Có lẽ, mối quan hệ nhạt nhẽo nhất hiện nay là mối quan hệ mà chủ nghĩa Marx bám rễ vào tấm biển "chủ nghĩa xã hội khoa học".

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 3: Giới trí thức và chủ nghĩa xã hội (Phần 5)

Đặc tính tư biện của chủ nghĩa xã hội tạo ra sự quyến rũ đối với giới trí thức, và điều này trở nên rõ ràng hơn khi chúng ta đối sánh thêm lập trường của nhà lí luận xã hội chủ nghĩa với lập trường của nhà lí = ...

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 3: Giới trí thức và chủ nghĩa xã hội (Phần 4)

Tuy nhiên, đây không phải là toàn bộ câu chuyện.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 3: Giới trí thức và chủ nghĩa xã hội (Phần 3)

Vì thế, việc hiểu đúng các nguyên do khiến cho nhiều người trong giới trí thức có xu hướng ngả theo chủ nghĩa xã hội là hết sức quan trọng.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 3: Giới trí thức và chủ nghĩa xã hội (Phần 2)

Không ngạc nhiên khi giới học giả hay chuyên gia thực sự và người làm các công việc thực tiễn thường coi khinh giới trí thức, không thích thừa nhận quyền lực của anh ta, và cảm thấy phẫn nộ khi nhìn thấy quyền lực của giới này.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 3: Giới trí thức và chủ nghĩa xã hội (Phần 1)

Ở tất cả các nước dân chủ tồn tại một niềm tin sâu đậm phổ biến - ở Mĩ, niềm tin này thậm chí còn sâu sắc hơn - rằng ảnh hưởng của giới trí thức đối với chính trị là không đáng kể.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 2: Dân chủ đi về đâu (Phần 4)

Trước tiên, điều này đòi hỏi phải có sự độc lập đối với các đảng phái, và điều kiện này có thể được đảm bảo bằng điều kiện cần thứ hai về sự độc lập: đó là không bị ảnh hưởng bởi ham muốn tái cử.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 2: Dân chủ đi về đâu (Phần 3)

Mặc dù người ta đã tìm mọi cách che giấu việc mua bán sự ủng hộ dưới hình thức trợ giúp vật chất cho những đối tượng đáng được thụ hưởng, nhưng hành động đạo đức giả như vậy rất khó có thể lấp liếm

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 2: Dân chủ đi về đâu (Phần 2)

Các mô thức dân chủ hiện hành, ở đó hội đồng đại diện toàn quyền vừa làm luật vừa chỉ đạo chính quyền, làm cho uy quyền của dân chủ bị biến thành một trò bịp bợm.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 2: Dân chủ đi về đâu (Phần 1)

Đối với tôi, khái niệm dân chủ có một nghĩa - tôi tin rằng đó là cái nghĩa đúng và nguyên gốc - rất cao quý, xứng đáng để tôi tranh đấu.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 1: Tự do kinh tế và chính thể đại diện (Phần 4)

Để bảo vệ tự do cá nhân và ngăn chặn mọi hành vi tùy tiện, các lí thuyết gia về hiến định tự do tìm đến môi phương tiện, đó là sự phân tách quyền lực.

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 1: Tự do kinh tế và chính thể đại diện (Phần 3)

Ngày nay, còn có rất ít người hiểu được rằng đòi hỏi mọi sự cưỡng chế đều phải bị giới hạn, tuân theo các nguyên tắc phổ quát về hành xử công bằng chính là nguyên lí nền tảng của chủ nghĩa tự do cổ điển, hay theo tôi, chính ...

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 1: Tự do kinh tế và chính thể đại diện (Phần 2)

Phải mất một thời gian tôi mới nhận ra rằng căn nguyên phá hủy nền kinh tế thị trường không chỉ đến từ những nỗ lực có chủ đích của những kẻ theo chủ nghĩa tập thể

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Chương 1: Tự do kinh tế và chính thể đại diện (Phần 1)

Ba mươi năm trước, tôi đã viết một cuốn sách lí giải vì sao khuynh hướng chủ nghĩa tập thể hiện hữu rõ ràng vào thời điểm đó gây nguy hiểm cho tự do cá nhân. Ở một góc độ nào đó, nhiều người nhìn nhận cuốn sách đã gieo ...

[Tự do kinh tế và chính thể đại diện] Lời giới thiệu

Nhà xuất bản Tri thức trân trọng giới thiệu cuốn Tự do kinh tế và chính thể đại diện (Economic Freedom and Representative Government, The Institute of Economic Affairs, 1973) của F. A. Hayek, do dịch giả Đinh Tuấn Minh tuyển chọn và dịch.

Thuế quan đối ứng, tương lai của dự trữ ngoại hối toàn cầu và ứng xử của Việt Nam

Có thể có độc giả nào đó sẽ thắc mắc, tại sao trong bài viết đăng trên số báo trước (KTSG 15/2025) tôi lại khẳng định chủ nghĩa tự do cá nhân (TNCN) đang định hình chính sách của chính quyền TT Donald Trump trong khi đây chỉ là tư ...

Chủ nghĩa tự do cá nhân: Hệ tư tưởng định hình chính sách của chính quyền tổng thống Donald Trump hiện nay

Rất nhiều người vẫn lầm tưởng rằng chính quyền TT Trump hiện nay là chính quyền theo chủ nghĩa “dân túy”. Điều này có thể đúng trong nhiệm kỳ đầu khi mà ông Trump cần phải lấy lòng bất kỳ nhóm cử tri ủng hộ khả dĩ nào để thắng ...

[Thị trường tự do có làm băng hoại các giá trị đạo đức hay không?] - Bài 14: So với cái gì?

Nếu chúng ta thực sự nghĩ rằng xã hội mà trong đó cá nhân không còn được quyền lựa chọn những hành vi mang tính đạo đức nữa là xã hội lí tưởng thì tốt nhất là chấm dứt huyên thuyên về đức hạnh và ghi vào luật pháp tất ...

[Thị trường tự do có làm băng hoại các giá trị đạo đức hay không?] - Bài 13: Có, nhưng … các hệ thống khác còn tệ hơn.

Bản chất của con người là lúc nào cũng muốn được nhiều hơn, thị trường tự do tạo điều kiện thực hiện những ham muốn như thế nhưng lại không bảo vệ được những người kém may mắn.

[Thị trường tự do có làm băng hoại các giá trị đạo đức hay không?] - Bài 12: Có, nhưng cũng có thể nói như thế về gia đình

Tự do không phải là một giá trị không có xung đột, chỉ trong những trường hợp hãn hữu nó mới hoàn toàn hài hòa với những giá trị khác mà thôi. Có lúc thì nó mâu thuẫn với phúc lợi, có lúc nó lại mâu thuẫn với lẽ công bằng ...

Chủ nghĩa tư bản là gì? (Phần Cuối)

Tiến bộ không thể đạt được bằng việc bắt người ta phải thiếu thốn, bằng việc ép cho ra một lượng “thặng dư xã hội” từ những nạn nhân đang chết đói.

Chủ nghĩa tư bản là gì? (Phần 2)

Lời biện hộ đạo đức cho chủ nghĩa tư bản không nằm ở tuyên bố vị tha rằng chủ nghĩa tư bản thể hiện cách tốt nhất để đạt được “lợi ích chung”.

Chủ nghĩa tư bản là gì? (Phần 1)

Sự phân rã của triết học trong thế kỷ 19 và sự sụp đổ của nó trong thế kỷ 20 đã dẫn tới một quá trình tương tự trong tiến trình khoa học hiện đại, tuy chậm hơn nhiều và ít rõ ràng hơn.

[Luật pháp] - Phần cuối

Nhà nước là câu chuyện tuyệt vời mà ở đó mỗi người đều tìm cách sống bằng chi phí do tất cả những người khác trả.

[Luật pháp] - Phần 10

Luật là công lí. Có thể tưởng tượng được một chính phủ đơn giản và bền vững trong tuyên bố này. Tôi đố ai nói được làm sao mà tư tưởng cách mạng, khởi nghĩa, hay một cuộc nổi dậy nhỏ nhất có thể xuất hiện nhằm chống lại cái ...

[Luật pháp] - Phần 9

Nếu những khuynh hướng tự nhiên của nhân loại là xấu đến mức cho rằng người dân được tự do là không an toàn thì làm sao các khuynh hướng của những người tổ chức lại luôn là tốt?

[Luật pháp]- Phần 8

Robespierre đã tự cho rằng mình đứng trên đỉnh cao chót vót so với toàn thể loài người! Xin chú ý tới thái độ ngạo mạn trong lời nói của ông ta. Ông ta không thỏa mãn với việc cầu nguyện cho một sự thức tỉnh vĩ đại về tinh ...

[Luật pháp] - Phần 7

Hãy nhớ rằng đôi khi đất sét, cát, và phân bón mà quý vị nắm trong tay một cách tùy tiện lại chính là những con người!

[Thị trường tự do có làm băng hoại các giá trị đạo đức hay không?] - Bài 11: Nói chung là không

Một trong những chức năng chủ yếu của thị trường là tạo ra sự đồng thuận về một số tiêu chuẩn đạo đức nhất định: tuân thủ thỏa thuận, sự trung thực trong các thương vụ, những người hoạt động trên thương trường phải chịu trách nhiệm khi không thực ...

Khoan dung, Phê phán và Tình người là những nguyên tắc cốt lõi của tự do

Đức Phật từng nói: “Không có gì giống như ta nghĩ”. Đối với tôi, câu này thể hiện tính bất định sâu sắc, thách thức tất cả những sinh vật có tư duy.

[Luật pháp] - Phần 3

Khi người ta còn thừa nhận rằng có thể lái luật pháp ra khỏi mục đích thực sự của nó - nghĩa là có thể vi phạm chứ không bảo vệ quyền sở hữu - thì lúc đó tất cả mọi người đều sẽ muốn tham gia vào việc ban ...

[Thị trường tự do có làm băng hoại các giá trị đạo đức hay không?] - Bài 10: Tất nhiên là có

Chúng ta biết rằng con người dễ bị cám dỗ, vì vậy mà chúng ta đặt ra các hạn chế. Và nếu chúng ta thấy cần phải đặt ra những hạn chế đối với chính phủ thì chắc chắn là chúng ta cũng cần đặt ra những hạn chế đối ...

[Luật pháp] - phần 1

Luật pháp đã bị bóp mép! Và quyền giám sát của nhà nước cũng bị tha hóa cùng với nó!

Tác phẩm náo động dư luận của Thomas Piketty

Có thể hiểu vì sao Nhà Trắng thích Piketty. Ông ta ủng hộ câu chuyện của họ, rằng chính phủ là người uốn nắn sự bất bình đẳng, trong khi trên thực tế chính phủ là nguyên nhân chính làm cho bất bình đẳng ngày càng gia tăng.

[Luật pháp] - Dẫn nhập

Bảo vệ tự do kinh tế chưa bao giờ là nhiệm vụ dễ dàng. Adam Smith bày tỏ sự thất vọng của ông về vấn đề này trong tác phẩm The Wealth of Nations (Của cải của các quốc gia).

Ý nghĩa thật sự của lòng yêu nước

Lòng yêu nước không phải là vẫy cờ... Tôi cho rằng lòng yêu nước ăn sâu bén rễ trong tư tưởng sinh thành ra một đất nước, nhưng đó là phải tư tưởng mà tôi nghĩ đến khi tôi cảm thấy mình là người yêu nước.

[Luật Pháp] - Lời giới thiệu

Phải đến năm bốn mươi tuổi tôi mới đọc tác phẩm kinh điển Luật Pháp của Frederic Bastiat. Tôi mãi mãi mang ơn, một người mà tôi không biết tên, đã gửi cho tôi cuốn sách này.

Nhân trị hay pháp trị?

Nhân trị rất hấp dẫn, nhưng pháp trị cho chúng ta hòa bình và thịnh vượng.

Quyền tự do bất khả phân: Tự do cá nhân, tự do chính trị, tự do kinh tế

Hầu như ai cũng ủng hộ tự do. Ít nhất là họ nói rằng họ ủng hộ tự do. Các chính trị gia hùng hồn khi nói về những quyền tự do của nước Mĩ nói chung. Không khó tìm những người ủng hộ quyền tự do ngôn luận và ...

Đọc lại “Bàn về Tự do” của John Stuart Mill (Phần 1)

Một tác phẩm kinh điển trong kho tàng của triết học chính trị thế giới lần đầu tiên được dịch ra tiếng Việt, và, thật đáng ngạc nhiên một cách thích thú, chỉ vài tháng sau khi được in (12.2005) – như là một trong các dịch phẩm “đầu tay” ...